Gemeentehuis Gemert- Bakel

Deze oude villa is nu in gebruik als gemeentehuis. Onder de schil van het oude gemeentehuis (met bordestrap) gaat de riante negentiende-eeuwse neo-klassieke villa schuil die de gemeente in 1926 kocht van de erven van mejuffrouw Josephina Verschure. Deze villa is hier in de jaren 1878-1879 gebouwd door de zeer ondernemende Willem van Schijndel, die zich kort na 1870 als één der eersten in Noord-Brabant toelegde op de fabricage van margarina (kunstboter). Hij had een fabriek aangedreven door een stoommachine vooraan in de Molenstraat. In korte tijd verdiende hij aan de margarine zoveel dat hij deze kapitale villa kon bekostigen. Zijn ondernemingszin blijkt ook uit het gegeven dat hij op de wereldtentoonstelling van Parijs in 1881 de installatie kocht van de daar voor het eerst gedemonstreerde geheel machinale klompenfabricage. Die fabriek exploiteerde hij in Beek en Donk. De bekende Brabantse fotograaf Martien Coppens was een zoon van de bedrijfsleider van de machinale klompenfabriek. De ondernemer Willem van Schijndel stierf relatief jong (1893). Zijn gezin verhuisde toen naar Brussel.

De villa van Willem van Schijndel is indertijd verrezen op de plaats van herberg 'In de ridder Sint Joris', al bekend vanaf 1549. Schuin achter het pand, waar nu de hoofdingang ligt van het gemeentehuis, ging je naar de bij de herberg behorende bierbrouwerij. Rond 1600 waren er aan het Ridderplein (toen officieel nog 'Plaetse of 'Merckt' geheten) al vier 'brouwhuizen' gevestigd, maar de naar Sint Joris genoemde herberg was eeuwenlang de belangrijkste. Hotel De Keizer betrok zijn bier van St. Joris en het had zijn eigen hopveld, waar nu de buurt Hopveld ligt. De exploitant stond tot ver in de omtrek bekend als 'de Cock'. Het pand ernaast kreeg als vanzelf de naam 'Klein Sint Joris'.

Op een klein formaat perspex-frame is op de tafel bij de VVV Gemert-Bakel een repro gemaakt van een prent van Valentijn Klotz uit 1675 waarop de situatie 'aan de Merckt' uit dat jaar te zien is. Op deze afbeelding zien we van de herberg St. Joris slechts het uithangbord. Opmerkenswaardig met name hier op het Ridderplein is het gegeven dat St. Joris beschouwd mag worden als dé patroon van ridders. In 1675 zien we op de plaats van de huidige Rabobank de herberg 'In de Wildeman'. Niet alleen de herbergen maar ook veel andere panden in het verleden hadden een naam zoals nu een huisnummer.

Terug naar het gemeentehuis. De huidige aanblik dateert van een verbouwing onder leiding van architect Jan Magis (Helmond) die een aanvang nam een paar maanden voor de Duitse inval (10 mei 1940). In 1941 kwam die verbouwing gereed. Boven in de noordelijke zijgevel en ook in het hardsteen van het gemeentewapen boven de entree, zien we nog gaten van bomscherven uit de herfst van 1944 (die twee grote kraters veroorzaakten op het plein). Het wapen is het oude gemeentewapen van Gemert, waarin de elementen van het Duitse Ridderordewapen herkenbaar zijn. Het was destijds (1817) wel de bedoeling van het gemeentebestuur om voor de gemeente Gemert het wapen te kiezen van de door Napoleon opgeheven Duitse Ridderorde. Maar de gebruikte arceringen in de tekeningen die men daarvoor opzond naar de Hoge Raad van Adel zouden niet hebben overeengestemd met de aanduiding die daarvoor had moeten staan. Die gemeentelijke slordigheid is pas hersteld toen per 1 januari 1997 Gemert en Bakel werden samengevoegd en er gekozen moest worden voor een nieuw gemeentewapen (zie boven de nieuwe hoofd-entree). Het oude Duitse Ridderordewapen (maar dan in de juiste kleuren) is daar samengebracht met de Willibrord-kleuren rood-wit (volgens de kleuren in het wapen van het door Willibrord gestichte klooster Echternach en die van de gemeente Utrecht waar Willibrord een bisschopszetel vestigde). Willibrord kreeg in 714 de Bakelse kerk en tot de oerparochie Bakel behoorde ook Gemert en ook bijvoorbeeld Deurne. Het oude gemeentewapen van Gemert vinden we ook op de windvaantjes van de dakkapellen en de dakruiter van het gemeentehuis.