Archeologische route Oude Bakelsedijk | Milheeze

Oude Bakelse dijk Tussen Milheeze en De Rips. Eeuwenoude doorgaande weg door de Peel.

Over de oude Bakelse dijk, nu zichtbaar als een uitgesleten onverhard pad, werd eeuwenlang turf vervoerd door de bewoners van de Peel. Deze turf werd gestoken in het moerassige veengebied, dat langs Bakel lag, als brandstof, stalstrooisel, meststof en voor de verkoop(hoewel dit laatste vaak illegaal was). Het was in 1810 een van de slechts twee grote wegen die door Gemert-Bakel liepen. De Oude Bakelse dijk liep van Eindhoven via Helmond tussen Bakel en Milheeze naar Nijmegen via Oploo. In de buurt van deze weg zijn ook belangrijke archeologische vondsten uit de Steentijd gedaan. De hoeveelheid en aard van de vondsten geeft aan dat er mensen gewoond hebben, duizenden jaren voor deze weg bestond.

De eerder genoemde wegen zijn onverharde doorgaande wegen geweest. Doorgaande wegen zijn wegen die twee of meer grote kernen met elkaar verbinden. Het is dan ook typerend dat de Oude Bakelsedijk wel door Helmond en Oploo liep, waarbij in Oploo direct op Napoleons Postwegen (waar wegstations met verse paarden en koetsen waren ingericht) kon worden aangesloten maar tussen het meer agrarische Bakel en Milheeze langsging. Veen en turf is eeuwenlang van groot belang geweest voor de boeren in de Peel. Door turf te steken kon men via vermenging met dierlijke mest een goede bemesting voor de akkers verkrijgen en verscheidene soorten veen zijn ook zeer bruikbaar als brandstof. (In de zogenaamde Bolle Akkers, Bakel kan men een ander aspect van dit boerenbedrijf zien)In een landschap waar van oudsher weinig bomen voorkwamen was veen dan ook een goede vervanging. Grote gaten werden in het landschap gespit om veen, vooral het dieper liggende zwartveen voor eigen gebruik uit te graven. Dit maakte het voor herders en kudden soms een verraderlijk landschap. Nu was de Peel eigendom van de gemeente die gemeenschappelijk gebruik toestond, maar het was verboden om meer turf te steken dan men nodig had en dan te verkopen. Aparte vermelding is bestemd voor het turfstrooisel dat in de tweede helft van de negentiende eeuw in grote getale in de Peel werd verwerkt als vervanging van stro in stallen (en zelfs werd gebruikt voor babywiegjes) vanwege het grote vochtabsorberende vermogen. Het was een zeer populair product dat zelfs naar Zwitserland werd uitgevoerd. Fabrieken die eerst zwarte turf als brandstof verkochten, op speciaal aangekochte gronden, ook wel veenderijen genoemd, stapten over op turfstrooisel. Helenaveen en later Griendtveen is een zeer bekende fabrieksnaam. Een ideale fabriekslocatie is daar waar zowel een waterweg als een spoorweg aanwezig waren voor het vervoer van het turfstrooisel. Deurne heeft in 1876 het Deurnsche kanaal laten graven en heeft daar zeer van geprofiteerd. In de twintigste eeuw nam het belang van turfstrooisel langzaam af en nu wordt turf meest nog verwerkt in potgrond, ook weer vanwege de goede waterabsorptie.

Bronnen:

F.H. Horsten, Doorgaande wegen in Nederland, 16e tot 19e eeuw: een historische wegenatlas, 2005, Aksant, Amsterdam

H.F. van de Griendt, Uit Spaghnum geboren: een eeuw turfstrooiselindustrie in Nederland: 1882-1983, 2002, Stichting Zuidelijk Historisch Contact, Tilburg

P.A. Schendeler, De Praehistorische, de historische en de toekomstige Peel, 1922, Gebroeders L.&M. Bek, Veghel