De voormalige hoeve Hazeldonk

De voormalige hoeve Hazeldonk was een omgrachte hoeve, die al in de middeleeuwen wordt genoemd en sindsdien lange tijd een aanzienlijke hoeve bleef. In 1909 werd de boerderij binnen de grachten gesloopt. Tegelijkertijd werd door de Latijnse School, die eigenaar was van de hoeve, onder rector Klaasen langs de huidige Hazeldonklaan een nieuwe boerderij gebouwd. Daarbij werd veel bouwmateriaal van de oude hoeve gebruikt, onder andere een houten deurtje, waarop studenten van de Latijnse School in de loop der jaren de nodige sporen hebben achtergelaten. De namen van C.v.d.Berg en J.Borret werden in de deur gekerfd, naast jaartallen 1795, 1803 etc.

Hoe de voormalige hoeve Hazeldonk eruit zag tot de sloop in 1909

De laatste getuigenissen van de oude hoeve spreken zelfs over de aanwezigheid van een dubbele gracht. Tussen de binnenste en buitenste gracht lag een klein weiland en een boomgaard. In 1920 was de binnengracht nog geheel intact en circa 5 meter breed. Hij werd omzoomd door knotwilgen en populieren. Een deel van de omgrachting werd in 1930 opgevuld met het eerste door de gemeente opgehaalde huisvuil. In 1959 werd de rest van de gracht gedempt en het terrein geëgaliseerd. Thans is het terrein in gebruik als weiland.

Een nieuwe woning in 1446

De omgrachte hoeve Hazeldonk kent een rijke geschiedenis, die teruggaat tot een vermelding in 1326. In 1383 blijkt Jan Jans van Gemert eigenaar te zijn van de hoeve, die hij van de Duitse Orde in erfpacht kreeg. Het wordt dan een leengoed van de Duitse Orde. In 1403 blijkt Goyart van Gemert, een zoon van de laatste heer van Gemert, leenman van de Hazeldonk te zijn. In 1444 wordt zijn zoon Dirk van Gemert , commandeur van Ramersdorf, eigenaar, die het goed meteen overgeeft aan Hendrick Becker. Henrick Becker behoorde tot een aanzienlijke familie. Hij huwde met Agnes van Helmond, de dochter van Jan van Berlaer, heer van Helmond. Naast de Hazeldonk in Gemert bezat hij nog vele andere goederen. Aan de Helmondse aannemer Maes Blox gaf hij opdracht tot de bouw van een nieuwe woning op Hazeldonk in 1446. Wellicht is de woning toen ook voorzien van grachten. Het is een zeldzaam verschijnsel dat een opdracht voor het timmeren van een huis op papier is gezet en dat de overeenkomst tevens een goede omschrijving geeft van het uiterlijk van dat middeleeuwse huis. Het huis bestond hoofdzakelijk uit timmerwerk. Er werd een houtskelet opgebouwd met verticale stijlen en horizontale liggers. In dat raamwerk werden deur- en raamkozijnen aangebracht. De rest van de wanden werd opgevuld met vlechtwerk en besmeerd met leem, waardoor het typerende uiterlijk van vakwerkgebouwen ontstaat. Aan de bouw kwam verder geen baksteen te pas.

Reconstructie van het gebouw dat in 1446 op de Hazeldonk werd gebouwd. Het is uitgevoerd in vakwerkbouw, een toen gebruikelijke bouwwijze.

Maes Blox heeft geloeft als principael sculder Henric Becker, dat hij tusschen dit ende alder heylich dach naest comende den voirs. Henric op Hazeldonck tot Ghemert aen huysinghe aldair staende, van sijne selfs hout een huys tymmeren ende setten sal van drien gebonden, aen dat een eynde over gesteken ii voet, die wormen lanch wesende xxviii voet, die gebonde tusschen die stijle wijt xxi voet ende die balken gesteken hoech xiii voet ende boven totter wermen toe iiii voet oft meer ende die een zide vanden huyse sal ovver gesteken sijn ii voet. Item noch iiii cruysvensteren dair se hem Henric wijsen sal ende ii gelazen vensteren. Ende Henric sal hier toe te hulpen doen tot enen gebonde twe stijlle enen balck ende die gespanne dair toe dyenende ende soe wanneer Maes dat gebont tymmeren sal ende dat huys richten, soe sal hem Henric den cost gheven sonder dachueren ende all anders op Maes cost ende van volcomender hout ende Henric sal dat huys alst getymmert wesen sal aen doen ververen op sijnen cost. Voor de schepenen van Helmont, Art van der Papendonck en Peter Stippelman de dato 18-7-1446

Latere eigenaren

Na Hendrick Becker is vanaf ca 1458 Dirk Janszoon van Gerwen eigenaar, die de functie had van schout van Gemert. De status van de omgrachte hoeve paste goed bij de hoge functie die hij had. Na zijn dood is zijn weduwe jonkvrouw Liesbeth dochter van Robbert van Grevenbroek eigenaar tot 1489. De adellijke woning blijft daarna lang in de familie. Achtereenvolgens zijn dat:

• Wijffelet van Gerwen, zoon van Dirk Jans van Gerwen vanaf 1489

• Jonker Jan Wijffeletszoon van Gerwen , schout van Gemert

• Walraven Lucaszoon van den Bogaard, man van Dirkske dochter van Jan Wijffelet van Gerwen vanaf 1544, in ieder geval tot 1572

• Dierk