Kapel Onze Lieve Vrouw in ‘t Zand

De kapel van Onze Lieve Vrouw in ‘t Zand in Aarle-Rixtel is een fraai en goed bewaard voorbeeld van een Brabantse kapel. De hoofdruimte dateert van omstreeks 1500 en werd in 1597 uitgebreid met een smaller en lager, driezijdig gesloten koor. Er zijn documenten waaruit kan worden opgemaakt dat al in 1480 bedevaartgangers naar O.L. Vrouw in ‘t Zand trokken. Pelgrims vereerden er een pijpaarden beeldje van Onze Lieve Vrouw dat meerdere malen zijn wonderbare kracht zou hebben aangetoond.

Na 1648 ging de kapel over naar de protestanten, later werd het gebruikt als raadhuis, tot het in 1853 zijn vroegere functie herkreeg. In 1957 werden processie en bedevaart echter abrupt afgebroken door de toenmalige pastoor die een dergelijke devotie niet meer passend vond.

In 1988 zijn de verering van het beeld en de bedevaart op een kleinere schaal hersteld.

Het Mariabeeldje dat hier vereerd wordt betreft een beeldje van een zittende Maria met het kind Jezus op de rechterarm. Het zou in Arendonk (B) vervaardigd zijn in de pottenbakkerij van de familie van Jan van Eyck. Vanaf de 14e eeuw werden dergelijke beeldjes in groten getale vervaardigd. Ze dienden als ‘souvenir’ voor pelgrims. Vanuit welke bedevaartplaats het beeldje meegenomen zou kunnen zijn, naar Rixtel is onbekend.

Bisschop J. Zwijsen van Den Bosch plaatste het beeld op een troon toen de kapel in 1856 opnieuw werd ingewijd. In 1906 werd het in een glazen kast op een nieuwe eikenhouten troon geplaatst, midden in de kapel. In 1917 werd het beeldje gerestaureerd door C.F.X. Smits en opnieuw van polychromie voorzien.
In 1951 vervaardigden de edelsmeden Jan Eloy en Leo Brom uit Utrecht een groot nieuw zilveren schrijn. Met Pinksteren 1956 kroonde de toenmalige bisschop Mutsaers het Mariabeeld, vanwege de 100-jarige terugkeer van het beeld, met een gouden kroon van parels en edelstenen. Het jaar daarop werd het kindje Jezus getooid met een gouden kroon. Beide kronen zijn afkomstig uit het atelier van Brom in Utrecht. Veel later is het beeldje door criminelen vernield teneinde de sieraden te bemachtigen. Het huidige beeldje is een replica van het oorspronkelijke exemplaar.

In de kapel bevindt zich een kopie van een drieluik, dat een Madonna met Kind voorstelt. Het origineel is in permanente bruikleen gegeven aan het Museum voor Religieuze kunst te Uden. De maker van dit drieluik is Jacob Cornelisz van Oostsanen, een Oost-zaanse en later Amsterdamse kunst-schilder die leefde van 1470 tot 1533. (bron: eustachiusparochie.nl)