School Dorpsschool | Bakel

Tegenwoordig: museum Voormalige school, kosterswoning en repetitielokaal fanfare Bakel. Het achterste gedeelte is de meesterswoning. De oude ingang van de school is nog zichtbaar daarnaast. Voorin de foto ligt de verbouwde gevel met de tentoonstellingsruimte van de harmonie en de schutkamer (het houten bordje) van de St. Willibrordussschutterij van Bakel

Deze school is deels, de twee schoollokalen, in 1830 gebouwd en deels, de meesterswoning in 1864. Hij werd naast de kerk gebouwd zoals gebruikelijk bij oude dorpsschooltjes. Het oudste deel is helaas zo grondig verbouwd dat de voormalige functie niet meer afgelezen kan worden. Oorspronkelijk zag het er waarschijnlijk uit als een klein huisje zoals er talloze in het dorp stonden. De woning die eraan is gebouwd is echter nog in goede staat en de boog tussen de twee gedeeltes in, is de oude ingang van de school, met authentiek kolenhok, waar elk kind zijn portie kolen ingooide zodat de school verwarmd kon worden. De school heeft waarschijnlijk nooit meer dan één lokaal gebruikt, er was ook maar één leraar. Dit ondanks de grote leerlingaantallen, op een gegeven moment kregen 95 leerlingen tegelijk les in dat ene lokaal, vanwege geldgebrek. De Bakelse fanfare heeft het leegstaande lokaal meerdere malen als repetitieruimte gebruikt, de schoolmeester was ook een van haar leden. Er werd steen en been over geklaagd, het was er gruwelijk koud in de winter. Zodra de mogelijkheid beschikbaar kwam is men weer in cafézalen gaan oefenen, waar ook bier genuttigd kon worden. Op een gegeven moment zijn nieuwe scholen gesticht, zoals de Katholieke lagere school uit 1920, en dit gebouw heeft dienstgedaan als kookschool, huishoudschool, brandweergarage, gevangenis, kunstenaarsatelier, repetitielokaal en later opslagruimte voor de kerk. In het voorste gedeelte woonde toen de koster. Nu is er een tentoonstellingsruimte voor de fanfare en ligt er ook de schutkamer van het St. Willibrordusgilde.

De Bakelse fanfare Musis Sacrum is in 1874 opgericht. De fanfares zijn in Nederland ontstaan in de tijd van Napoleon die de kunstvorm introduceerde voor het leger en er speciale muziekstukken voor liet schrijven. Na het einde van de Franse tijd, in 1813, heeft Nederland dit gebruik aangehouden en zijn ook burgers fanfares op gaan richten. Bakel in de 19e eeuw kende lange tijd muzikaal alleen een zangvereniging die ook in de kerk zong. Bakel was een klein arm dorp in die tijd en het duurde dan ook lang eer zij het geld bij elkaar had geschraapt om muziekinstrumenten te kopen en een fanfare op te richten. In feite heeft zij dat geld, 300 gulden, in 1874 uiteindelijk geleend tegen 4% rente. Toen nog was er te weinig geld voor voldoende instrumenten en de dirigent Goossens die bij meerdere fanfares dirigent was leende daar instrumenten die hij meebracht voor Bakel.

De fanfare was een belangrijk onderdeel van het dorp. Zo liepen ze mee bij processies, carnavals, met het gilde in haar optochten, brachten serenades bij priesterfeesten, openingen, huwelijken, kermissen, deden mee met verschillende toernooien en festivals en traden op in cafés. Die laatste activiteit bleek heel populair, eind 19e eeuw, begin 20e eeuw ging men dat namelijk combineren met sketches en toneel, en ook wel met turndemonstraties van de turnvereniging. De zalen zaten steeds stampvol. Overigens waren de toneelspelers, turners en muzikanten vaak dezelfde mensen dus er zal wel flink van kostuums zijn gewisseld tussen de bedrijven door. Op een gegeven moment konden ze zelfs entree gaan heffen. Uit de fanfare ontstond in 1936 ook een jazzbandje, in 1979 majorettes en ook een drumband. Nu is de fanfare een harmonie geworden. Er werd in de vijftiger jaren een heuse muziektuin opgericht met kiosk en beelden. Daar is inmiddels overheen gebouwd maar de naam, Muziekhofke bestaat nog. U kunt het allemaal zien in de tentoonstellingsruimte in de oude school.

Bronnen:

A. Janssen, Musis Sacrum Bakel, 125 jaar, Drukkerij Grafic Image b.v., Beek en Donk

H.Th.M. Roosenboom, De dorpsschool in de Meierij van 's Hertogenbosch van 1648 tot 1795, Zuidelijk Historisch Contact, 1997, Tilburg

P.H.M. Thissen, Heideontginning en modernisering: In het bijzonder in drie Brabantse Peelgemeenten 1850-1940, Uitgeverij Matrijs, 1993