Molen De Volksvriend | Gemert

Als men komende vanuit de richting Beek en Donk de bebouwde kom van Gemert via de Zuid-Om nadert, dan bevind zich langs de weg aan de rotonde met de Oudestraat de molen die schuilgaat achter de grote mengvoederfabriek. Deze molen staat bij de Gemertenaar bekend onder de naam ‘De Volksvriend’. Over de geschiedenis van deze molen is tot nu toe weinig gepubliceerd. Over de voorgeschiedenis – de huidige molen heeft een voorloper gehad op dezelfde plaats – is zelfs nauwelijks iets bekend. De vorige molen moet “De Ruyter” geheten hebben. Het was een houten molen die ongeveer honderd jaar geleden tot de grond toe afbrandde, waarna de huidige stenen beltmolen werd gebouwd.

Molen “De Ruyter” In 1863 verzocht J. de Kinderen de gemeente Gemert om aan de Oudestraat te Gemert een korenwindmolen te mogen bouwen. Gemeente en ingezetenen hadden daartegen geen bezwaren. In 1865/1866 liet De Kinderen zich inschrijven als korenmolenaar op een windmolen. Aangenomen mag dus worden dat in 1865 de molen in bedrijf kwam. Deze voorloper van De Volksvriend was een Zaanse achtkantige stellingmolen. Elke molen droeg van oudsher een naam en deze molen droeg de naam “De Ruyter”. De molen dateerde uit het tijdvak dat admiraal De Ruyter als nationale zeeheld zijn grootste triomfen vierde. Hoe lang De Kinderen te Gemert molenaar op De Ruyter is gebleven is eveneens onbekend. Zelfs is het de vraag of hij de molen ooit zelf heeft geëxploiteerd, want zijn naam wordt nergens in de bevolkingsregisters van Gemert aangetroffen. Hoe het ook zij, in de beginjaren ’80 van de 19e eeuw duikt in ieder geval een zekere Willem van den Boomen op als molenaar en ook als eigenaar van de molen aan de Oudestraat. In 1884, drie jaar na zijn huwelijk en wellicht diens intrek in molen en molenhuis vraagt hij een Hinderwetvergunning aan voor de oprichting van een stoomkoren en oliemaalderij bij de windmolen aan de Oudestraat. In de molen ontstond in 1887 brand. De krant meldde ’s anderendaags:

Gemert: Gisterenmorgen 4 uur brandde alhier de wind-, graan-, en schorsmolen van den molenaar W. Van den Boomen op de Oude Straat tot de grond toe af. Niets werd gered. Naar men verneemt is de molen verzekerd, de inboedel echter niet, waaronder meer dan 100 mud rogge, als mede de molenaarskar met paardentuig enz. Oorzaak onbekend. 

Op 8 mei 1888 kreeg molenaar Van den Boomen vergunning voor de oprichting van een nieuwe molen. Er werd een stoer aandoende stenen beltmolen opgetrokken. Behalve het malen van graan, zou de molen ook gedroogde bast van eikenbomen tot run vermalen. Deze run werd gebruikt als looistof voor huiden. In Gemert waren in de tweede helft van de 19e eeuw nog verschillende leerlooiers gevestigd, voor wie de run belangrijk was. Van de Boomen speelde op die behoefte in. Willem van de Boomen overleed te Gemert op 29-10-1912. Hij had geen opvolger. De weduwe Van de Boomen schijnt het bedrijf met de hulp van molenaarsknechten nog enige tijd te hebben voortgezet, maar in het voorjaar van 1914 verhuist zij naar Deurne. Kort tevoren is de molen, de stoommaalderij met ketel, het pakhuis en het molenhuis verkocht. Molenaarszoon Hub van Roij, die tot dan toe nog bij zijn vader werkte op standaardmolen ‘Het Zoutvat” op de Molenakker, werd de nieuwe mulder van De Volksvriend.

Vijftig jaar later, in januari 1963, vierden Hub van Roij en zijn echtgenote Annemarie Gruijters hun gouden huwelijksfeest. Kort voor het bruiloftsfeest onderging de windmolen nog een grondige restauratie. In de krant en ook in het vakblad van de molenaar werd met het gouden bruidspaar en hun zoon Adriaan van Roij die als molenaar in de voetsporen van zijn vader en grootvader was getreden, teruggeblikt op vijftig jaar malen met de Volksvriend. Toen het molenaarsechtpaar Van Roij-Gruijters zich rond 1913 op de Oudestraat vestigde, waren er in de gemeente Gemert zeven windmolens in bedrijf. In 1963 was De Volksvriend nog als enige windmolen in bedrijf. De molen van Hub’s vader op de Molenakker was de eerste geweest die als ‘concurrent’ van het toneel verdween na sloop in 1917. Hub van Roij stond bekend als een bijzonder kundig scherper van molenstenen. Zo onderhield hij de molenstenen van molen De Peperbus in de Molenstraat, van Sint Victor in De Mortel en zelfs molens van verwanten in Eerde en Zeeland. Door zijn vakmanschap en zijn gehechtheid aan het oude molenbedrijf was in 1963 De Volksvriend nog altijd een molen in bedrijf die er zijn mocht. De stoere windmolen bleef de trots van mulder Van Roij. In een gloedvolle toespraak tot het gouden Mulderechtpaar kon burgemeester de Bekker in 1963 nog wijzen op de kracht die de molen aan de Oudestraat uitstraalde. Iedereen beaamde het.

In 1972 - de molen was toen al enige jaren niet meer in bedrijf - zakte bij een demonstratie één van de 27 meter lange wieken uit het molenkruis en bleef steken in de molenberg. In 1985 werd de andere wiek uit veiligheidsoverwegingen verwijderd. Sindsdien staat onze Volksvriend zonder armen.  Vlak bij de molen was een elektrische maalderij, die de opvolger van het windmolenbedrijf vertegenwoordigde.

Op 22 januari 2014 is de molen overgedragen door Frenk van Roij aan de gemeente tegen een symbolisch bedrag van 1,00 euro. En de Gemeente Gemert-Bakel heeft deze in erfpacht gegeven aan molenstichting Gemert-Bakel , die de restauratie op zich heeft genomen. Eind januari 2014 werd begonnen met de voorbereidingen van de restauratie. Zo is onder andere de kop/kap gedemonteerd. Per januari 2017 is de molen weer in bedrijf en hersteld in de oude kleuren.