WWII: Koordekanaal in de Klotterpeel | De Rips

Het Koordekanaal was een onderdeel van de Peel-Raamstelling. Het kanaal takte af van het Defensiekanaal ten zuidwesten van Landhorst, liep ongeveer parallel aan de huidige Middenpeelweg langs Elsendorp en zette zich voort door Beestenveld en de Klotterpeel ten zuiden van De Rips in zuidoostelijke richting om uiteindelijk weer op het Defensiekanaal aan te sluiten.

Inhoud

• 1 Koordekanaal
  • 1.1 Aanleiding oorlog
  • 1.2 Peel-Raamstelling en Defensiekanaal
  • 1.3 Koordekanaal als cirkelafsluiting
• 2 Oorlogsmaterieel

1. Koordekanaal

Het Koordekanal is gegraven in 1939, net voor de tweede wereldoorlog. Het was samen met het Defensiekanaal een onderdeel van de Peel-Raamstelling ter verdediging van ons land.

1.1 Aanleiding oorlog

Na de eerste wereldoorlog (1914-1918) begon in het midden van de jaren dertig van de vorige eeuw Duitsland zich opnieuw te herbewapenen en er ontstond nieuwe oorlogsdreiging. In Nederland groeide het besef dat haar defensie ook verbetering behoefde. Nederland formeerde daarop 'dekkingsdetachementen' met militairen langs de kust, belangrijke havens, verkeersknooppunten en alle grenzen. In de Peel kwam in 1938-1939 een zogenaamd Peeldetachement hetgeen later werd uitgebreid tot zes bataljons (6000) man.

1.2 Peel-Raamstelling en Defensiekanaal

Er werd besloten de zogenaamde Peel-Raamstelling aan te leggen langs de grote waterhindernissen van de Zuid-Willemsvaart, Noordervaart, het Deurneskanaal in het zuiden en het riviertje De Raam tussen Mill en Grave. Tussen Mill en Griendtsveen bestond echter geen waterhindernis. Daarom werd het Defensiekanaal gegraven waarna vervolgens in het voorjaar van 1939 ook begonnen werd met de bouw van kazematten (bunkers) en prikkeldraadversperringen langs het kanaal.

1.3 Koordekanaal als cirkelafsluiting

Het Defensiekanaal, tussen de Brabant-Limburgse grens en Elsendorp, springt ver naar voren richting het oosten. Bij een Duitse inval werd dit gebied dan ook kwetsbaar geacht in militair opzicht omdat onze verdediging kon worden afgesneden. Er werd besloten een tweede kanaal aan te leggen dat de mogelijke nadelige gevolgen van de 'uitstulping' te niet moest doen. Het kreeg de naam Koordekanaal omdat het kanaal als een soort koorde (is een deel van een cirkel) door dit gebied werd gegraven. Het uitgegraven zand van het kanaal werd als veldversterking gebruikt en er werden plaatselijk mijnen gelegd.

In de financiele begroting van de Peel-Raamstelling was geen rekening gehouden met het graven van het Koordekanaal en daarom ontbraken hier de bunkers. Net voor en tijdens de Duitse inval op 10 mei 1940 was het Koordekanaal slechts dun bemand door Nederlandse militairen vanwege gebrek aan personeel. Het Nederlandse leger had daarom al vrijwel meteen het Koordekanaal verlaten. In paniek werden een deel van de bruggen over het Koordekanaal te vroeg opgeblazen. Hierdoor raakten militairen en burger-evacuees in gebied A opgesloten en gebeurde precies datgene wat men juist met de aanleg van het Koordekanaal had willen voorkomen.

In de Klotterpeel en in het Beestenveld liggen de laatste delen die zijn overgebleven van het Koordekanaal.

2. Oorlogsmateriaal.

Nederland was hopeloos ouderwets. In de Eerste Wereldoorlog had bijna elk land haar oorlogsmaterieel gemoderniseerd, in Nederland was dat in 1880 voor het laatst gebeurd. Toen Hitler in 1938 Oostenrijk binnenviel en de oorlogsdreiging zichtbaar werd, moest er dan ook nog veel gebeuren.

Het Nederlandse leger werd in delen gemobiliseerd, met prioriteit voor de grensbewaking. Om de benodigde manschappen binnen de perken te houden (naast onderbewapend was het leger ook onderbemand) werden stellingen gegraven, deels door militairen, deels als werkverschaffingsproject voor de vele werklozen, het waren immers crisisjaren. Door de Peel liep de Peel-Raamstelling waar het Koordekanaal onderdeel van was. Het werd afgetakt vanaf het Defensiekanaal en liep door de Jodenpeel, stak de Stippelberg in en liep door de bossen tot het bij Vossenberg naar het oosten boog, recht naar het noorden naar Elsendorp ging en weer verder. De stellingen waren in totaal 80 km lang tussen Budel en Grave, en bestonden uit onder andere loopgraven, kanalen, prikkeldraadversperringen en mijnenvelden. Bruggen en duikers werden van springstof voorzien.

Het Koordekanaal werd gegraven na het Defensiekanaal die weer na de andere werkzaamheden was aangelegd, als tankgracht. De kanalen werden grotendeels met schop en mankracht gegraven, ontzettend zwaar werk. Als gevolg was het Koordekanaal nog niet klaar bij de inval van de Duitsers in 1940. Daarbij kwam dan ook nog een wisseling in de legerleiding in 1940. Dit had tot gevolg dat de meeste soldaten uit de Peel werden weggehaald en elders gestationeerd. Van het plan om de vijand hier te vertragen bleef weinig over.

Maar de stellingen werden bemand door de resterende soldaten en er werd op de Duitsers gewacht. Toen werd drie dagen na het betrekken van de stellingen het bevel gegeven om ze te verlaten. De teleurstelling op dit bericht was zeer groot. Er was jaren werk gaan zitten in de stellingen. Sommige soldaten hadden uberhaupt nog geen Duitsers gezien. Het terugtrekken verliep echter rap, zo rap dat in sommige gevallen de bordjes 'pas op mijnengevaar' vergeten zijn bij de mijnenvelden. De bruggen over het Koordekanaal waren te vroeg vernield waardoor een achtergebleven restant van de Nederlandse soldaten de grootste moeite had om hem over te steken.

In het kader van weer een ander werkverschaffingsproject na de oorlog is het Koordekanaal voor het grootste gedeelte weer gedempt. Het gedeelte dat hier door de Klotterpeel loopt is echter nog steeds herkenbaar.

Bron: L. van de Kerkhof, Tussen crisis en wederopbouw, 1995, Proost Int. Book Production, Turnhout.