Kasteel

Het kasteel van Gemert kent een lange, roerige geschiedenis. Door de eeuwen heen heeft het diverse functies gekend. Kasteel van Gemert is een eeuwenoud kasteel, een iconisch erfgoedcomplex, gelegen op een markante plek in het centrum van Gemert. Sinds 1916 is Kasteel van Gemert eigendom van de Congregatie van de Heilige Geest. Een reis door de tijd.

De Duitse orde

Tijdens de derde kruistocht in 1189 werd de geestelijke Duitse ridderorde gesticht. De commanderij Gemert hoorde tot de Balije (provincie) Alde Biezen en groeide uit tot een belangrijke commanderij. Het kasteel Gemert is één van de dragers van de Brabantse identiteit en één van de acht Brabantse kloostercomplexen waarvan een deel nog bestaat uit duidelijk herkenbare middeleeuwse gebouwen. Na een periode van verval in de 15e eeuw kende de commanderij een nieuwe bloeiperiode van de 16e tot de 18e eeuw. De commanderij werd een belangrijk regionaal geestelijk centrum. Steeds meer edelen traden toe tot de Duitse orde en één van hen was Rutger van Gemert. Zijn familie was Heer van Gemert. De invloed van de Duitse Orde was echter zo groot, dat deze familie uiteindelijk de macht over Gemert uit handen moest geven.

De bouw van het kasteel

In 1391 werd, in opdracht van de Commandeur Hendrik Reinaart van Husen, begonnen met de bouw van het Kasteel in Gemert in Noord-Brabant. Het werd bewoond door ridders van de Duitse Orde. Nadat door Napoleon Bonaparte het beslag van de Fransen op de goederen van de Duitse Orde werd opgeheven, kwam het Kasteel in handen van maarschalk Nicolas Charles Oudinot. Daarna werd het verkocht aan Adriaan van Riemsdijk. Het Kasteel heeft een katoenspinnerij gehuisvest, maar ook het noviciaat van Jezuïeten en een grootseminarie van de Spiritijnen. Deze laatstgenoemden bouwden er in 1936 een kapel die er nu nog steeds staat. Het Kasteel staat op de lijst voor Rijksmonumenten.

1940-1969

De Tweede Wereldoorlog kwam het kasteel niet ongeschonden door. De zuidvleugel van de jezuïetenbouw werd op 11 mei 1940 in brand geschoten. Twee jaar later herbouwden de paters met vereende krachten het gebouw. Midden jaren zestig daalde in korte tijd de belangstelling voor het priesterambt. Dat heeft tot gevolg dat in 1969 de priesteropleiding op het kasteel moet worden opgeheven. Het werd weer het bestuurscentrum van de Nederlandse Provincie der Spiritijnen en het ontmoetingscentrum voor missionarissen met verlof. Bovendien fungeerde het als opvanghuis voor bejaarde paters en broeders van de communiteit.

Nieuwe gebruikers

Met het verdwijnen van de priesterstudenten werd het kasteel meer en meer toegankelijk voor de Gemertse bevolking. Voor liturgische vieringen in de kapel, maar de poorten gingen ook open voor allerlei evenementen en verenigingen; boekenbeurzen, allerlei soorten markten en tentoonstellingen, de theaterclub, fotoreportages bij huwelijken, et cetera. In de jaren negentig van de vorige eeuw huurde de gemeente ruimte in het poortgebouw en de jezuïetenvleugel om er asielzoekers in te huisvesten. In 2010 trokken de laatste paters uit het kasteel. Sindsdien staat vrijwel het hele gebouw leeg en is de toegang tot de tuin gesloten voor bezoekers. Achter de schermen begon de zoektocht naar een nieuwe eigenaar en naar een nieuwe, duurzame bestemming. Na de rijke geschiedenis is het Kasteel in Gemert wordt het kasteel nu voor de toekomst geschikt gemaakt. De bedoeling is dat er een ingrijpende renovatie plaats gaat vinden, waarna bezoekers weer welkom zijn in alle nieuwe en openbare faciliteiten van het Kasteel.

Meer lezen over de geschiedenis van het kasteel? Bekijk de 'beknopte geschiedenis van het kasteel' op de site van Heemkundekring Gemert

Park

Het Kasteel is gelegen in een mooi park dat zich tussen uitgestrekte landerijen bevindt. Via een ophaalbrug over de beek De Rips loop je door een toren de voorpoort in, een bouwwerk uit omstreeks 1600 in renaissancestijl. Door een binnenpoort uit 1548 bereik je het plein dat voor het gebouw ligt. Naast de poort ligt een hoekpaviljoen met torentjes uit 1563. Het hoofdgebouw van het Kasteel werd in 1740 opnieuw gebouwd in Lodewijk XIV-stijl en bestaat uit drie vleugels. Het nieuwe gedeelte staat op een gewelfde kelderverdieping van het originele gebouw uit 1391.

Tip: Combineer het bezoeken van het Kasteel van Gemert bijv. met een dagje uit naar het Boerenbondsmuseum!