Archeologische opgraving Watermolen | Gemert

Al lange tijd werd vermoed dat in de buurt van de Molenstraat ook daadwerkelijk een molen had gestaan. In 1998 is dit vermoeden bevestigd via een archeologisch onderzoek. Er zijn houten onderdelen van de molen en fragmenten van maalstenen gevonden. Het gaat om een Middeleeuwse watermolen. Ze stond op de Peelrandbreuk langs het beekje De Rips.

De molen werd al in 1326 vermeld in een brief van de Heer van Gemert. Daarmee zou het de oudste Gemertse molen zijn. Dat is ook logisch, watermolens bestonden al langer dan windmolens. Deze watermolen is tot in de 16e eeuw in gebruik geweest. Het was waarschijnlijk een enkele onderslagmolen, dat wil zeggen dat er één schoepenrad was dat met de onderkant in het water stond. Hij werd vooral gebruikt voor het malen van koren. Er zijn verschillende (afval)kuilen met aardewerk, slijpstenen en molensteenfragmenten gevonden. Een van deze slijpstenen lag in een kuil met aardewerk dat dateert van de tweede helft van de twaalfde tot het eerste kwart van de dertiende eeuw. Uit onderzoek van houtmonsters van de opgraving blijkt dat de watermolen al in het jaar 1210 gebouwd werd. Omdat de familie Van Gemert van oorsprong de eigenaar was van de watermolen weten we dus dat de toenmalige Heer van Gemert de watermolen heeft gebouwd: Willem van Gemert. Het is de oudste met naam bekende heer van Gemert. De molen blijkt daarmee nog ouder te zijn dan de eerste keer dat ze in documenten opduikt.

In circa 1335 bouwt Diederik II van Gemert de eerste windmolen van Gemert op de plaats van de huidige Eendracht. Het is een stenen torenmolen die later bekend staat als 'De Beer'. Naast de watermolen had Gemert voortaan ook een windmolen. Door de problemen die de familie Van Gemert met de Duitse Orde krijgt is Diederik III van Gemert gedwongen om in 1364 zowel zijn watermolen als de windmolen aan de Duitse Orde te verkopen, zodat de Commanderij Gemert eigenaar wordt van beide molens.