Kerk Sint Willibrordus | Bakel

De Sint Willibrorduskerk van Bakel. Er is hier al een kerk sinds 721, de eerste stenen kerk is in de 11e of 12e eeuw gebouwd en delen hiervan zijn nog zichtbaar in het kerkschip.

Bakel is een van de oudste nederzettingen in de Peel, de eerste verwijzing stamt al uit 714. De kerk speelde een grote rol in Bakel, zoals blijkt uit de eerste verwijzing naar de kerk, uit de vroege Middeleeuwen, in 721. Toen is het eigendom namelijk overgegaan op bisschop Willibrordus, die ook de patroonheilige werd. Daarvoor was de kerk gewijd aan Petrus, Paulus en Lambertus. Willibrordus was een oorspronkelijk Engelse bisschop die grote hoeveelheden grond ontving van verschillende Brabantse edelen. Meestal liet hij hier kerken en kloosters op bouwen, in Bakel was een herwijding voldoende. De eerste stenen kerk is in de 11e of 12e eeuw opgericht, delen hiervan zijn nog zichtbaar in het kerkschip. Bakel fungeerde als moederkerk voor haar omgeving. Dat wil zeggen dat mensen uit Gemert, Deurne en Milheeze naar Bakel naar de kerk kwamen en dat de uiteindelijke nieuwe parochies vanuit Bakel gesticht werden. Gemert was de eerste in 1438 (rond die tijd werd ook de eerste echte Gemertse kerk gebouwd). Milheeze werd pas in 1845 een eigen parochie, ook met Sint Willibrordus als patroonheilige voor haar kerk. Naast patroonheilige van deze twee kerken is Sint Willibrordus ook de patroonheilige van Nederland, bierhandelaren en herbergiers. Interessant genoeg is de patroonheilige van de Gemertse kerk, Sint Johannes de Doper, ook onder andere de patroonheilige van de drankbestrijders.

De huidige kerk is een Rijksmonument, waarvan de toren uit de zestiende eeuw stamt. In de zeventiende eeuw werd de kerk protestants. Vanwege het einde van de Tachtigjarige oorlog werd de Katholieke religie verboden, werden alle kerken onteigend en voor protestants gebruik vrijgemaakt. In Bakel heeft het niet zo hard gelopen met het aantal protestanten dus het zal in die tijd (1648 tot 1818) wel rustig zijn geweest in de Sint Willibrorduskerk. In die tijd werd in het geheim een zogenaamd schuurkerkje opgericht waar men toch het Katholieke geloof kon beleiden. Pas na het einde van Napoleon (die in 1813 uit Nederland vertrok) werd de kerk na lang bakkeleien weer Katholiek. Een deel van de inboedel van de kerk komt dan ook uit het schuurkerkje vandaan, zoals de eiken preekstoel, twee eiken biechtstoelen en een schilderij van Sint Dominicus.

De kerk is deels neogotisch, een bij uitstek Katholieke stijl, en heeft een schip (dat is het langwerpige zitgedeelte voor de kerkgangers) dat hoger is dan de zijbeuken en van vensters is voorzien. Dit kenmerk wordt ook wel basilicaal genoemd, naar de basilica uit de Romeinse tijd. Dit waren grote marktgebouwen die zich ook door zo'n bouwstijl kenmerkten. De allereerste kerken zijn dan ook vaak puur in de stijl van een Romeins marktgebouw gebouwd. In 1708 vond een brand plaats die het dorpsarchief dat in de kerktoren werd bewaard voor een groot deel vernietigde. De schade werd hersteld, zoals dat ook in 1893 gebeurde na een nieuwe brand. In 1910 is de kerk uitgebreid met twee zijbeuken en een priesterkoor. De Katholieke kerk beleefde toen een bloeiperiode die tot de vijftiger jaren duurde.

Bronnen:

P.H. Nooijen, Tussen Peel en Aa, 1967

RCE, monumentbeschrijving

Van Zummeren, P., Volkswijsheid van dag tot dag: De eeuwigdurende Volkskalender, 2000, Uitgeverij BZZTÔH, 's-Gravenhage.