Kouwenbergs Kerkje

Tijdens de reformatie (na 1648) werd zowel de parochiekerk van Aarle als die van Rixtel door de protestanten in beslag genomen. Het handjevol protestanten, dat hier woonde, was uiteraard niet in staat om die twee kerken in goede staat te onderhouden. In de loop der jaren kwamen de kerken steeds meer tot verval. Dit leidde ertoe dat de Rixtelse kerk in 1818 werd afgebroken. (Tegenover het Kouwenbergs kerkje, op de Kouwenberg, vind je nog een restant van deze kerk, als reliek).
De Aarlese kerk (aan de Laarweg) bleef bij de protestanten langere tijd in gebruik.

In 1798, in de zogenaamde Franse tijd, werd de vrijheid van godsdienst ingevoerd en mochten de katholieken hun religie weer openlijk belijden. Na de Franse tijd bleef deze vrijheid gehandhaafd en werden de katholieken in de gelegenheid gesteld hun kerken weer terug te nemen. De Aarlese katholieken wilden echter liever een nieuwe kerk bouwen. Zo bleven de protestanten in het bezit van de voormalige Mariakerk. Er werd overwogen om de (voormalige) Mariakerk op te knappen, echter dit bleek teveel problemen op te leveren. Dus werd er besloten, om -net als de katholieken- met steun van het Departement van Waterstaat, een nieuw kerkje te bouwen aan de Kouwenberg. Inmiddels had de Maatschappij van Welstand -een protestantse organisatie- in Aarle-Rixtel een aantal boerderijen in eigendom gekregen, die vervolgens aan protestantse landbouwers werden verpacht. Hierdoor was het aantal leden van de Nederlandse Hervormde gemeente aardig toegenomen.

In 1847 werd onder leiding van waterstaatsarchitect Arnoldus van Veggel een nieuw achtkantig kerkje gebouwd. Echter, de constructie van dit kerkje bleek weldra in slechte staat te verkeren. In 1872 stortte de voorgevel in, met als gevolg dat het kerkje in 1873, met uitzondering van de consistoriekamer, werd gesloopt.

In 1874 kwam er een nieuw schip, naar ontwerp van Martin Dreesen. De banken uit de achthoekige kerk werden aangepast voor het nieuwe kerkje en ook de 17e eeuwse preekstoel, die net als de banken afkomstig waren uit de voormalige Mariakerk, kreeg een nieuw plaatsje. Ook het koperen doopbekken, in 1760 gemaakt door Dilis Sluijers, kreeg een prominente plaats in het kerkje.

In 1891 werd de kosterwoning naast het kerkje, met de mooie naam 'Villa Reposa', gebouwd door de heer Frost, kerkmeester en latere bouwer van het huidige 'Chalet Lohengrin' aan de Dorpsstraat.
Het kerkje, inclusief het unieke gave interieur, is enige jaren geleden tot Rijksmonument verklaard.
De kosterswoning is inmiddels aangewezen als gemeentelijk monument, net als trouwens de prachtige zuileik in de tuin van het kerkje.

Eigenaren

Vanwege de terugloop van het aantal protestantse kerkgangers werd het kerkje in 1976 door de Nederlands Hervormde gemeente aan de gemeente Aarle-Rixtel verkocht. In juli 1989 werd het kerkje vervolgens verkocht aan de Nieuw Apostolische kerk (NAK). Enkele jaren geleden beëindigde de NAK hier haar erediensten, zodat het kerkje wederom zijn liturgische functie verloor. Dankzij de aankoop door Stichting Het Kouwenbergs Kerkje in december 2008 heeft dit unieke monument een passende herbestemming gekregen.

Preekstoel

De 17e eeuwse ( Mechelse) preekstoel is nog afkomstig uit de voormalige parochiekerk van Aarle, die in 1648 in protestantse handen was gevallen. De bekende dominee Stephanus Hanewinckel (o.a. bekend van zijn reisverslagen 'Reize door de Majorij') heeft tijdens zijn verblijf in Aarle-Rixtel (1793-1798) van hieruit gepreekt. Hij woonde destijds in het huidige Huize Zonnetij aan de Kerkstraat.

Orgel

Van een orgel is feitelijk geen sprake. De orgelpijpen zijn slechts suggestief, ze bestaan namelijk uit halve rondingen. Desondanks ziet het orgelfront er heel indrukwekkend uit. Het ontbreken van een 'echt' orgel wordt echter gecompenseerd door de aanwezigheid van een zeldzaam mooi -132 jaar oud- harmonium. Het harmonium is in 1877 gebouwd door P.J. Trayser & Comp. in Stuttgart en bevat 7 rijen tongen. Leverancier van het harmonium is C. Kettner uit Amsterdam en staat op het koor achter het orgelfront opgesteld.